Zabytki Ziemi Trutnowskiej

Niedaleko ulicy Na Struze od 1885 roku stała synagoga, wybudowana w stylu neomauretańskim według projektu trutnowskiego budowniczego Konrada Kühna. Jej powstanie było ważnym elementem emancypacji miejscowej społeczności żydowskiej, liczącej wówczas około trzystu osób.

Architektoniczną dominantę synagogi wybudowanej na planie prostokąta o wymiarach 21 x 14 metrów, stanowiła wieża przykryta cebulastym hełmem, przez którą wiodło główne wejście do domu modlitw. Wewnątrz znajdowało się sto siedemdziesiąt sześć miejsc siedzących przeznaczonych wyłącznie dla mężczyzn. Sto sześćdziesiąt krzeseł było wynajmowanych przez członków trutnowskiej gminy żydowskiej. Dochód z wynajmu miejsc przeznaczano na utrzymanie synagogi. Pozostałych szesnaście krzeseł przeznaczono dla gości. Kręte schody wiodły do tzw. babińca (części przeznaczonej tylko dla kobiet) umieszczonego na dwóch bocznych balkonach i mieszczącego sto dwadzieścia miejsc siedzących. Synagogę zdobił drewniany aron-ha-kodesz (szafa na Torę), bima (podwyższenie służące do odczytywania wersetów Tory) oraz dwa wielkie, kunsztownie wykonane lichtarze o dwudziestu czterech ramionach. Wnętrze domu modlitw oświetlał dwudziestoczteroramienny żyrandol ze stu żarówkami. Modły w synagodze prowadził aż do 1938 roku trutnowski rabin. Dom modlitw służył gminie żydowskiej przez pięćdziesiąt trzy lata. W nocy z dziewiątego na dziesiątego listopada 1938 roku - podczas tzw. Nocy Kryształowej, synagoga została podpalona przez nazistów, a następnie zburzona. Podobny los spotkał żydowski cmentarz, założony w 1870 r. na zachodnim stoku Góry Szubienicznej (Šibeník). Trutnowscy Żydzi zostali po wydarzeniach Nocy Kryształowej uwięzieni, a następnie wysłani do obozu koncentracyjnego, skąd po kilku miesiącach zostali zwolnieni pod warunkiem, że natychmiast wyjadą z terenu nazistowskich Niemiec. Ci, którym nie udało się uciec z kontynentu europejskiego, niedługo potem zginęli w obozach zagłady.

Miejsce po dawnej trutnowskiej synagodze, z której pozostały jedynie skromne pozostałości fundamentów, jest dziś starannie utrzymywane. Dnia 11 listopada 1998 roku odsłonięto tu pomnik. Również na miejscu dawnego cmentarza żydowskiego 12 października 1995 postawiono dwumetrowej wysokości monument w kształcie symbolicznej bramy cmentarnej wykonany z trzech surowych bloków kamiennych, połączonych poziomo u góry trzecim kamieniem. Pomnik nosi napisy z czeską, hebrajską i niemiecką inskrypcją i jest stale konserwowany i odnawiany. W latach 2018 - 2020 wyremontowano bramę wejściową, zabezpieczono kolumny kamienne, dodano ławki i wyposażenie plenerowe.